به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ ذخیره‌سازی گاز طبیعی یکی از مهم‌ترین راهکارهای مدیریت مصرف و تأمین نیازهای فصلی است که در بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه در فصول سرد سال مورد توجه قرار می‌گیرد. در ایران، با توجه به دارا بودن بزرگ‌ترین منابع گاز طبیعی جهان، ذخیره‌سازی گاز می‌تواند نقش حیاتی در کاهش ناترازی‌ها و مشکلات تأمین انرژی در فصول سرد ایفا کند. با این حال، روند ذخیره‌سازی گاز در ایران پس از انقلاب اسلامی با چالش‌ها و موانع متعددی روبه‌رو بوده است که موجب شده این بخش در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیگر با تأخیر پیش برود. در این گزارش، روند ذخیره‌سازی گاز در ایران، چالش‌ها و راهکارهای پیش روی این بخش بررسی خواهد شد.
وضعیت ذخیره‌سازی گاز قبل از انقلاب اسلامی
قبل از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹، ذخیره‌سازی گاز در ایران به‌طور جدی مطرح نبود. به‌دلیل تأمین محدود و بهره‌برداری از منابع گازی موجود، نیازی به ذخیره‌سازی گاز در مقیاس بزرگ احساس نمی‌شد. به علاوه، زیرساخت‌های مورد نیاز برای ذخیره‌سازی گاز در این دوره وجود نداشت. به طور کلی، تمامی تمرکز بر بهره‌برداری از منابع گازی و تأمین انرژی داخلی بود و ذخیره‌سازی به‌عنوان یک راهکار استراتژیک در نظر گرفته نمی‌شد.
پیشرفت‌ها و چالش‌ها در ذخیره‌سازی گاز بعد از انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی، ایران تلاش‌هایی را برای ذخیره‌سازی گاز انجام داد، اما این تلاش‌ها با مشکلات متعددی مواجه بود. از دهه ۶۰ و ۷۰، مطالعات ابتدایی ذخیره‌سازی گاز آغاز شد و پروژه‌هایی مانند مخازن گازی سراجه در قم و شوریجه در سرخس به عنوان اولین گام‌ها در این راستا به راه افتاد. در این دوره، به‌ویژه در دولت‌های اول تا سوم، تأسیس زیرساخت‌های اولیه ذخیره‌سازی آغاز شد اما ظرفیت‌ها به اندازه کافی توسعه نیافت و تنها به تأمین نیازهای داخلی محدود ماند. در دهه ۸۰، با شروع پروژه‌های جدید و سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در بخش انرژی، ایران به‌ویژه در دولت‌های نهم و دهم، فعالیت‌های ذخیره‌سازی گاز را افزایش داد. این دوران، نقطه عطفی در توجه به ذخیره‌سازی بود، اما باز هم مشکلاتی مانند ناترازی منابع مالی، کمبود تکنولوژی و تأخیر در توسعه پروژه‌ها به‌ویژه در فصل‌های پرمصرف گاز، مانع از دستیابی به ظرفیت‌های بیشتر شد.
دولت دهم تا دوازدهم: رکود و کندی پروژه‌ها
در دهه‌های ۹۰ و ۲۰۰۰، علی‌رغم توجه بیشتر به اهمیت ذخیره‌سازی گاز، بخش زیادی از پروژه‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها متوقف یا با تأخیر اجرا شد. کمبود سرمایه‌گذاری و عدم‌شفافیت در اجرای برخی قوانین، به همراه مشکلات مدیریتی، موجب شد که ذخیره‌سازی گاز در ایران به اندازه ظرفیت‌های جهانی پیشرفت نکند. در این دوره، همچنین ظرفیت‌های ذخیره‌سازی در مخازن گازی کشور به دلیل ناترازی در مدیریت منابع و مشکلات زیرساختی با کندی مواجه شد. در همین دوران، ایران با مشکلاتی نظیر از دست دادن جایگاه خود در ذخیره‌سازی در مقایسه با کشورهای پیشرفته روبه‌رو شد. برای نمونه، ایران تنها ۱.۷ درصد از مصرف سالانه خود را در مخازن ذخیره می‌کند، در حالی که این رقم در کشورهای اروپایی به حدود ۲۲ درصد می‌رسد.
دولت سیزدهم و رکورد جدید در ذخیره‌سازی گاز
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، رکورد جدیدی در ذخیره‌سازی گاز در ایران ثبت شد. در سال 1403، ذخیره‌سازی گاز در مخازن ایران به ۳.۲ میلیارد مترمکعب رسید که بالاترین میزان ذخیره‌سازی در یک دهه اخیر محسوب می‌شود. این پیشرفت نشان‌دهنده تأکید بیشتر بر توسعه این بخش در دولت فعلی است، اما هنوز چالش‌های زیادی در راه بهبود ذخیره‌سازی وجود دارد.
چالش‌های اصلی ذخیره‌سازی گاز در ایران
ناترازی گاز: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در ذخیره‌سازی گاز، ناترازی در تولید و مصرف است. ایران در فصول سرد سال با کمبود گاز برای تأمین نیازهای خانگی و صنعتی مواجه است که این موضوع فشار زیادی به زیرساخت‌های انرژی وارد می‌آورد.
کمبود زیرساخت‌های مناسب: بسیاری از پروژه‌های ذخیره‌سازی به دلیل نبود تکنولوژی پیشرفته و زیرساخت‌های مناسب با تأخیر روبه‌رو بوده‌اند. نبود نظارت و شفافیت کافی: تخطی از قوانین ذخیره‌سازی و عدم‌وجود نظارت مؤثر در اجرای پروژه‌ها، موجب شده تا بسیاری از ظرفیت‌ها به‌طور کامل به بهره‌برداری نرسد.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود ذخیره‌سازی گاز
افزایش سرمایه‌گذاری و جذب پیمانکاران خارجی: برای توسعه ذخیره‌سازی گاز در ایران، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا وجود دارد. اجرای دقیق قوانین و نظارت بیشتر: برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی و تخطی از قوانین موجود، باید نظارت‌های مؤثر و قوانین شفاف‌تری در این بخش اجرا شود. تشویق به استفاده از گاز در فصول کم مصرف: ذخیره‌سازی گاز در فصول تابستان، زمانی که قیمت‌ها پایین‌تر است، می‌تواند به بهبود عرضه در زمستان کمک کند و از افت فشار و قطعی گاز جلوگیری نماید.
به گزارش رواج ۲۴، ذخیره‌سازی گاز در ایران هنوز به مرحله مطلوب نرسیده است و مشکلاتی چون ناترازی در مصرف و کمبود زیرساخت‌ها، بر روند پیشرفت این بخش تأثیر گذاشته است. با این حال، رکوردهای جدید و تلاش‌های دولت سیزدهم در ذخیره‌سازی گاز نشان‌دهنده امکان بهبود وضعیت در آینده نزدیک است. با توجه به تجربیات جهانی و نیاز به اصلاحات ساختاری و سرمایه‌گذاری، ایران می‌تواند به ذخیره‌سازی گاز به‌عنوان یک راهکار کلیدی برای مقابله با بحران‌های انرژی و ناترازی گاز توجه بیشتری داشته باشد.
